Portal internetowy KAMIENIE BUDOWLANE w POLSCE

SKAŁY MAGMOWE - DEFINICJE

Granity Granodioryty Sjenity


DEFINICJE POJĘĆ

SKAŁY MAGMOWE

CHARAKTERYSTYKA

Skały magmowe powstają w wyniku krzepnięcia magmy podczas przemieszczania się jej w wyższe partie skorupy lub też wydobywania się w postaci lawy na powierzchnię. Zależnie od miejsca zastygnięcia i krystalizacji, skały magmowe dzielą się na: plutoniczne (głębinowe, abisalne) i wulkaniczne (wylewne). Klasyfikacja skał magmowych opiera się na składzie chemicznym bądź mineralnym. Wyróżniane są następujące grupy skał: - kwaśne, przesycone krzemionką, zawierające kwarc i skalenie, - obojętne, nasycone krzemionką, zbudowane głównie ze skaleni, - zasadowe, z niedoborem krzemionki, złożone głównie ze skaleniowców z domieszką skaleni, - ultrazasadowe (ultramaficzne), o bardzo niskiej zawartości krzemionki, zbudowane prawie wyłącznie ze skaleniowców. Architektonicznym surowcem budowlanym są w Polsce plutoniczne skały magmowe określane jako granitoidy (granity, granodioryty, tonality), które występują na Dolnym Śląsku. Tworzą one masywy powstałe w czasie waryscyjskich ruchów górotwórczych.

Granity to kwaśne skały plutoniczne składające się z kwarcu, skaleni i łyszczyków, o strukturze jawnokrystalicznej, drobno-, średnio- lub grubokrystalicznej, równoziarnistej, niekiedy porfirowatej, teksturze bezładnej, czasami kierunkowej; wśród minerałów głównych zawartość kwarcu stanowi 20-60% objętościowych skały, zawartość minerałów ciemnych nie przekracza kilkunastu procent.

Granodioryty to kwaśne skały plutoniczne zbliżone do granitów, składające się z kwarcu, skaleni i łyszczyków; od granitu różnią się większą zawartością plagioklazów i zwykle ciemniejszą barwą; współwystępują z granitami tworząc masywy granitoidowe.

Tonality to kwaśne skały plutoniczne składające się z kwarcu, skaleni (głównie plagioklazów), biotytu i amfiboli (hornblendy); zawierają 20-60% kwarcu oraz 90-100% plagioklazów z grupy skaleni alkalicznych.

Sjenity (syenity) to obojętne skały plutoniczne składające się głównie ze skaleni alkalicznych i minerałów ciemnych: amfiboli (hornblendy) lub biotytu, rzadziej piroksenu, o strukturze jawnokrystalicznej, przeważnie średniokrystalicznej, czasami porfirowatej, teksturze bezładnej, rzadko kierunkowej.

WYSTĘPOWANIE

Nowym elementem portalu jest mapa wykonana przy wykorzystaniu Google Maps API i przedstwiająca lokalizację złóż kamieni budowlanych i drogowych w Polsce Mapa jest na etapie testowania. Możliwe są podstawowe opcje takie jak: powiększanie i pomniejszanie skali mapy, przesuwanie w dowolnym kierunku obszaru wyświetlanego oraz wybór typu mapy. Prosimy o ewentualne uwagi.

MAPA ZLOZ KAMIENI BUDOWLANYCH i DROGOWYCH

Magmowe skały budowlane Dolnego Śląska

Znaczenie surowcowe mają granitoidy występujące w masywach: strzegomskim, strzelińskim i karkonoskim oraz tzw. "sjenity" niemczańskie.

Granitoidy masywu strzegomskiego

Masyw strzegomski (określany również jako masyw Strzegom - Sobótka) znajduje się na przedpolu Sudetów Środkowych, a jego wychodnie ciągną się na długości ponad 45 km przy szerokości do 10 km. Tworzą go granity głównie średnioziarniste, miejscami porfirowate o jasnoszarym zabarwieniu. Skały występujące w obrębie masywu wykazują pewne różnice petrograficzne, które są wynikiem fazowości powstawania intruzji. Znaczenie surowcowe mają przede wszystkim dwa podstawowe typy granitów: granitoidy biotytowe o składzie od granodiorytów do tonalitów, występujące w centralnej i wschodniej części masywu oraz granity jaśniejsze, bardziej gruboziarniste i jednorodne w części zachodniej. W obrębie masywu występują także drobnoziarniste granity monzonitowe znane jako granity z Zimnika oraz ciemne, drobnoziarniste tonality, a w środkowej części masywu granity dwułyszczykowe, nie mające znaczenia surowcowego. Omawiane granity posiadają korzystne parametry fizykochemiczne, a system ciosu termicznego w trzech prostopadłych kierunkach umożliwia wydobywanie regularnych bloków.

Granitoidy masywu strzelińskiego

Masyw strzeliński ciągnie się wąską i długą strefą o przebiegu prawie południkowym na długości około 60 km i szerokości 20 km, od rejonu Strzelina i Górki Sobockiej na północy po okolice Jarnołtowa i Kamiennej Góry na południu, po czym kontynuuje się na terenie Czech. Budowa masywu nie jest zwarta - są to dajki i pnie granitoidowe przebijające skały osłony metamorficznej. Drobnoziarniste, jasnoszare granitoidy reprezentowane są przez granity i granodioryty, w których obok biotytu występuje muskowit. Największe znaczenie surowcowe ma drobnoziarnisty granit biotytowy z rejonu Strzelina, o barwie szarej z lekko niebieskawym odcieniem.

Granitoidy masywu karkonoskiego

Masyw karkonoski, obejmujący główne pasmo Karkonoszy, Kotlinę Jeleniogórską oraz część Gór Izerskich, ciągnie się równoleżnikowo na długości około 70 km przy szerokości 8-22 km. Zbudowany jest z kilku rodzajów granitów i granodiorytów o strukturach porfirowatych bądź równoziarnistych, grubo- lub drobnoziarnistych. Mają one przeważnie barwy różowe lub czerwone, rzadziej szare. Najpospolitszą odmianą jest granit biotytowy, porfirowaty z dużymi, różowymi skaleniami tkwiącymi w szarej, średnioziarnistej masie. Granity karkonoskie są cennym materiałem dekoracyjnym, niestety o ograniczonej możliwości eksploatacji, wynikającej z istnienia Karkonoskiego Parku Narodowego i Obszaru Chronionego Krajobrazu Karkonosze - Góry Izerskie.

"Sjenity" niemczańskie

Granitoidy znane jako "sjenity" niemczańskie występują w formie zgodnych żył pokładowych w obrębie skał metamorficznych w okolicy Niemczy, Piławy Górnej i Ząbkowic Śląskich. Petrograficznie skały te tworzą szereg odmian zaliczanych głównie do granodiorytów, granitów monzonitowych i sjenodiorytów, różniących się składem mineralnym, strukturą i teksturą. "Sjenity" niemczańskie są cenionymi, dekoracyjnymi skałami budowlanymi o dobrych parametrach jakościowych. Najbardziej znane odmiany wydobywane są w Przedborowej i Kośminie.




Opracowanie tekstowe: Elżbieta Tołkanowicz

Skrypt udostępniony przez
JavaScriptKit


 

Copyright @ 2023 - PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY

 


     Projekt i realizacja: Krystyna Kupiszak


     Baza danych oraz zdjęcia skał i kamieniołomów:
     Barbara Bąk, Jerzy Gągol, Krzysztof Seifert, Elżbieta Tołkanowicz, Krzysztof Żukowski.


 

Data ostatniej modyfikacji strony 19-05-2020 15:32:20