|
SKAŁY MAGMOWE
CHARAKTERYSTYKA
Skały magmowe powstają w wyniku krzepnięcia magmy podczas przemieszczania się jej w wyższe partie skorupy lub też wydobywania się w postaci
lawy na powierzchnię. Zależnie od miejsca zastygnięcia i krystalizacji, skały magmowe dzielą się na: plutoniczne (głębinowe, abisalne) i wulkaniczne
(wylewne). Klasyfikacja skał magmowych opiera się na składzie chemicznym bądź mineralnym. Wyróżniane są następujące grupy skał:
- kwaśne, przesycone krzemionką, zawierające kwarc i skalenie,
- obojętne, nasycone krzemionką, zbudowane głównie ze skaleni,
- zasadowe, z niedoborem krzemionki, złożone głównie ze skaleniowców z domieszką skaleni,
- ultrazasadowe (ultramaficzne), o bardzo niskiej zawartości krzemionki, zbudowane prawie wyłącznie ze skaleniowców.
Architektonicznym surowcem budowlanym są w Polsce plutoniczne skały magmowe określane jako granitoidy (granity, granodioryty, tonality), które
występują na Dolnym Śląsku. Tworzą one masywy powstałe w czasie waryscyjskich ruchów górotwórczych.
Granity
to kwaśne skały plutoniczne składające się z kwarcu, skaleni i łyszczyków, o strukturze jawnokrystalicznej, drobno-, średnio- lub grubokrystalicznej,
równoziarnistej, niekiedy porfirowatej, teksturze bezładnej, czasami kierunkowej; wśród minerałów głównych zawartość kwarcu stanowi 20-60%
objętościowych skały, zawartość minerałów ciemnych nie przekracza kilkunastu procent.
Granodioryty to kwaśne skały plutoniczne zbliżone do granitów, składające się z kwarcu, skaleni i
łyszczyków; od granitu różnią się większą zawartością plagioklazów i zwykle ciemniejszą barwą; współwystępują z granitami tworząc masywy granitoidowe.
Tonality to kwaśne skały plutoniczne składające się z kwarcu, skaleni (głównie plagioklazów), biotytu i amfiboli (hornblendy); zawierają 20-60%
kwarcu oraz 90-100% plagioklazów z grupy skaleni alkalicznych.
Sjenity (syenity) to obojętne skały plutoniczne składające się głównie ze skaleni alkalicznych i minerałów ciemnych: amfiboli (hornblendy) lub biotytu,
rzadziej piroksenu, o strukturze jawnokrystalicznej, przeważnie średniokrystalicznej, czasami porfirowatej, teksturze bezładnej, rzadko kierunkowej.
WYSTĘPOWANIE
Nowym elementem portalu jest mapa wykonana przy wykorzystaniu Google Maps API i przedstwiająca lokalizację złóż kamieni budowlanych i drogowych w Polsce
Mapa jest na etapie testowania. Możliwe są podstawowe opcje takie jak: powiększanie i pomniejszanie skali mapy, przesuwanie w dowolnym kierunku obszaru wyświetlanego oraz wybór typu mapy. Prosimy o ewentualne uwagi.
MAPA ZLOZ KAMIENI BUDOWLANYCH i DROGOWYCH
Magmowe skały budowlane Dolnego Śląska
Znaczenie surowcowe mają granitoidy występujące w masywach: strzegomskim, strzelińskim i karkonoskim oraz tzw. "sjenity" niemczańskie.
Granitoidy masywu strzegomskiego
Masyw strzegomski (określany również jako masyw Strzegom - Sobótka) znajduje się na przedpolu Sudetów Środkowych, a jego wychodnie ciągną się na
długości ponad 45 km przy szerokości do 10 km. Tworzą go granity głównie średnioziarniste, miejscami porfirowate o jasnoszarym zabarwieniu.
Skały występujące w obrębie masywu wykazują pewne różnice petrograficzne, które są wynikiem fazowości powstawania intruzji. Znaczenie surowcowe mają
przede wszystkim dwa podstawowe typy granitów: granitoidy biotytowe o składzie od granodiorytów do tonalitów, występujące w centralnej i wschodniej
części masywu oraz granity jaśniejsze, bardziej gruboziarniste i jednorodne w części zachodniej. W obrębie masywu występują także drobnoziarniste granity
monzonitowe znane jako granity z Zimnika oraz ciemne, drobnoziarniste tonality, a w środkowej części masywu granity dwułyszczykowe, nie mające znaczenia
surowcowego.
Omawiane granity posiadają korzystne parametry fizykochemiczne, a system ciosu termicznego w trzech prostopadłych kierunkach umożliwia wydobywanie
regularnych bloków.
Granitoidy masywu strzelińskiego
Masyw strzeliński ciągnie się wąską i długą strefą o przebiegu prawie południkowym na długości około 60 km i szerokości 20 km, od rejonu Strzelina i Górki
Sobockiej na północy po okolice Jarnołtowa i Kamiennej Góry na południu, po czym kontynuuje się na terenie Czech. Budowa masywu nie jest zwarta -
są to dajki i pnie granitoidowe przebijające skały osłony metamorficznej. Drobnoziarniste, jasnoszare granitoidy reprezentowane są przez granity i granodioryty,
w których obok biotytu występuje muskowit.
Największe znaczenie surowcowe ma drobnoziarnisty granit biotytowy z rejonu Strzelina, o barwie szarej z lekko niebieskawym odcieniem.
Granitoidy masywu karkonoskiego
Masyw karkonoski, obejmujący główne pasmo Karkonoszy, Kotlinę Jeleniogórską oraz część Gór Izerskich, ciągnie się równoleżnikowo na długości około
70 km przy szerokości 8-22 km. Zbudowany jest z kilku rodzajów granitów i granodiorytów o strukturach porfirowatych bądź równoziarnistych, grubo- lub
drobnoziarnistych. Mają one przeważnie barwy różowe lub czerwone, rzadziej szare. Najpospolitszą odmianą jest granit biotytowy, porfirowaty z dużymi,
różowymi skaleniami tkwiącymi w szarej, średnioziarnistej masie.
Granity karkonoskie są cennym materiałem dekoracyjnym, niestety o ograniczonej możliwości eksploatacji, wynikającej z istnienia Karkonoskiego Parku
Narodowego i Obszaru Chronionego Krajobrazu Karkonosze - Góry Izerskie.
"Sjenity" niemczańskie
Granitoidy znane jako "sjenity" niemczańskie występują w formie zgodnych żył pokładowych w obrębie skał metamorficznych w okolicy Niemczy, Piławy
Górnej i Ząbkowic Śląskich. Petrograficznie skały te tworzą szereg odmian zaliczanych głównie do granodiorytów, granitów
monzonitowych i sjenodiorytów, różniących się składem mineralnym, strukturą i teksturą.
"Sjenity" niemczańskie są cenionymi, dekoracyjnymi skałami budowlanymi o dobrych parametrach jakościowych. Najbardziej znane odmiany wydobywane są
w Przedborowej i Kośminie.
Opracowanie tekstowe:
Elżbieta Tołkanowicz
|
